Statiegeld bezorgt grote steden enorme kostenpost
De vier grootste Nederlandse gemeenten zijn per jaar miljoenen euro's kwijt aan het repareren van beschadigde afvalbakken en het opruimen van extra zwerfafval. Daarom volgt vanmiddag in de Tweede Kamer waarschijnlijk een pleidooi om de innameverplichting uit te breiden.
Voor sommige mensen, zoals mensen met een kleine portemonnee en dak- en thuislozen, vormt het zoeken naar statiegeldverpakkingen een belangrijke inkomstenbron. In hun zoektocht veroorzaken zij veel schade: ze breken afvalbakken open, soms met geweld, en laten de inhoud zonder statiegeldverpakkingen op straat liggen. Dit leidt voor Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht tot extra kosten: naar schatting gaat het in totaal om 9,4 miljoen euro.
Dit blijkt uit een onderzoek van onderzoeksbureau IPR Normag, in opdracht van de vier grootste Nederlandse steden (G4). De kostenschatting is gebaseerd op een onderzoek in Rotterdam. Daar bedragen de kosten 2,23 miljoen euro. Op basis van de onderzochte kosten in Rotterdam is een inschatting gemaakt voor de drie andere steden, rekening houdend met verschillen in aantal afvalbakken, inwonersaantal en het aantal mensen dat zich dagelijks in de stad bevindt.
Nieuwe micro-economie
De onderzoekers onderkennen dat het statiegeldsysteem duidelijke baten heeft voor de samenleving, maar het systeem heeft in de praktijk ook een onbedoeld bijeffect. Zo blijken kleine drinkflesjes en blikjes als nieuwe statiegeldverpakking volgens de onderzoekers een katalysator te zijn voor nieuw en ander zwerfafval. De onderzoekers hebben een nieuwe micro-economie zien ontstaan, omdat voor verzamelaars statiegeld een betrouwbare bron van (extra) inkomsten vormt. “Wat begon als incidenteel gedrag is inmiddels onderdeel van het dagelijks straatbeeld. In enkele uren kunnen ze 10 tot 25 euro verdienen, wat voor sommigen essentieel is voor hun bestaanszekerheid”, schrijven de onderzoekers.
Daarbij gaat het niet meer alleen om mensen met een kleine portemonnee en dak- en thuislozen. Inmiddels bestaan er ook georganiseerde groepen die in teamverband gecoördineerd in buurten en wijken statiegeldverpakkingen zoeken. Daarnaast zijn ook afvalzakken met huishoudelijk afval niet meer veilig: ook deze worden geopend of opengesneden, waardoor in veel gevallen ook de inhoud op straat belandt, vaak verder verwaaid of door dieren wordt verplaatst.
Niet alleen de G4 is bekend met de zwerfafvaloverlast als gevolg van de statiegeldzoekers, maar inmiddels geldt het ook voor steden als Breda en Nijmegen. Volgens de onderzoekers wijzen hun bevindingen op een lokaal probleem in de grote steden.
Uitbreiding innameverplichting
Eén oplossing voor deze problematiek is om de innameverplichting van statiegeldverpakkingen uit te breiden naar alle verkooppunten. De G4 roept dan ook op om de statiegeldregeling op dit onderdeel aan te passen. Gisteren (15 april) liet staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat weten de mogelijkheden te willen onderzoeken om deze maatregel in te voeren. Nu kunnen statiegeldverpakkingen vooral in supermarkten worden ingeleverd. Begin volgend jaar wil Jansen de Tweede Kamer over dit onderzoek informeren, maar de G4 wil waarschijnlijk eerder een oplossing voor deze problematiek. Ongetwijfeld komt dit onderwerp vandaag tijdens het commissiedebat Circulaire Economie in de Tweede Kamer ter sprake.
Een andere oplossing is het plaatsen van doneerringen. In Berlijn en Kopenhagen kunnen inwoners flesjes en blikjes in zo’n rek aan een afvalbak plaatsen, om hun statiegeldverpakkingen apart aan te bieden. Ook steden als Amsterdam en Utrecht experimenteren hiermee, de gemeente Helmond vond deze oplossing niet nodig.
