Jansen wil grondig onderzoek naar 'staalslakkengate'

Milieustaatssecretaris Chris Jansen heeft zijn ministerie opdracht gegeven om grondig onderzoek te doen naar besluitvorming van ministerie en Rijkswaterstaat rondom de toepassing van staalslakken. Dat heeft de staatssecretaris gisteren (20 mei) laten weten tijdens het Vragenuurtje in de Tweede Kamer. Daar vroeg NSC-Kamerlid Marieke Koekkoek hoe Jansen kan verantwoorden dat ministerie in het verleden, tegen het eigen advies van Rijkswaterstaat in, het gebruik van deze stof heeft doorgedrukt en vervolgens niemand heeft geïnformeerd?

Afgelopen week brachten het televisieprogramma Nieuwsuur en het radioprogramma Nieuws & Co naar buiten dat Rijkswaterstaat in 2010 al wilde stoppen met de toepassing van staalslakken in de aanleg van wegen wegens "onacceptabele risico's". Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) zou vervolgens echter opdracht hebben gegeven de staalslakken toch te blijven gebruiken, omdat Tata Steel afzetproblemen ervoer.

Twee jaar geleden pleitte de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) er volgens de NOS bovendien voor om staalslakken voortaan aan te merken als afval. Dat zou de gebruiksmogelijkheden ervan flink hebben beperkt. Het ging om een advies in het kader van een nieuwe vergunningsaanvraag van Tata Steel, dat uiteindelijk dus niet werd opgevolgd. Het advies bleef intern, maar in een signaalrapportage waarschuwde de ILT destijds ook al voor risico's bij de toepassing van staalslakken. 

Verschillende Kamerleden hebben nu het gevoel dat IenW zich voor het karretje van Tata Steel heeft laten spannen en daarmee het milieu en de volksgezondheid moedwillig in gevaar heeft gebracht. Koekkoek vindt dit eruitzien “als wanbestuur”, Willem Boutkan (PVV) spreekt van “een lijk in de kast” en wil een onderzoek en Martijn Buijsse (VVD) vindt dat de regels voor staalslakken verder moeten worden aangescherpt.

Jansen stelde tijdens het Vragenuurtje dat “sommige punten van lang geleden dateren”, maar dat hij het wel belangrijk vindt om hier helderheid over te krijgen. Hij beloofde de Kamer er dan ook zo snel mogelijk op terug te komen.

Beleid wél scherper

De kritiek dat er ondanks vele signalen over de problemen met staalslakken weinig is veranderd in het beleid, herkent Jansen niet. De afgelopen jaren zijn er volgens hem verschillende acties ingezet en maatregelen genomen. In september 2021 is toegezegd dat het RIVM een meerjarig onderzoek zou uitvoeren naar het normenkader voor secundaire bouwstoffen, met het oog op een herijking van de bodemregelgeving. Vanaf januari 2024 is de leverancier verplicht om op de milieuverklaring bodemkwaliteit aan te geven met welke eigenschappen een afnemer rekening dient te houden. Per 1 januari 2026 wordt er ook een meldplicht ingevoerd. Omdat de meldplicht niet direct kan ingaan, heeft de circulaire toepassing van staalslakken en hoogovenslakken als bouwstof in een werk medio vorig jaar een update gekregen. Hierin is een oproep gedaan aan opdrachtgevers en toepassers om vroegtijdig in contact te treden met het bevoegd gezag over de voorgenomen toepassing van staalslakken. Met andere woorden: alsof de regel van 1 januari volgend jaar al is ingegaan.

Ook zijn er verdere maatregelen in ontwikkeling binnen de herijking van de bodemregelgeving, zoals het vaststellen van maatregelen voor meer zicht op de toepassing van staalslakken met een registratieplicht of een vergunningsplicht, het verduidelijken van toepassingseisen en het bieden van handvatten om nadere invulling te geven aan de zorgplicht, en een verkenning of het zinvol en haalbaar is om de kwaliteit te waarborgen van het toepassen van bepaalde secundaire bouwstoffen binnen het publiek-private stelsel van Kwaliteitsborging in het bodembeheer (Kwalibo), somt de staatssecretaris op.

Op basis van de laatste signalen heeft Jansen boven op de lopende onderzoeken en maatregelen afgelopen maand in een brief aan de Kamer aanvullende maatregelen aangekondigd. Er wordt bekeken of er prikkels zijn die een negatieve invloed hebben op het toepassen van te veel staalslakken en welke maatregelen passend zijn voor de aanpak van deze negatieve prikkels. Toezicht en handhaving bij de toepassing van secundaire bouwstoffen vraagt om met de omgevingsdienst in contact te treden om samen te bekijken hoe kennis en kunde rondom het thema staalslakken versterkt kunnen worden, stelt de staatssecretaris. Tot slot onderzoekt hij ook of het mogelijk is om de toepassing van staalslakken als zandvervanger bij grootschalige toepassingen uit te sluiten. Dit onderzoek is in gang gezet. Het vraagt enkele weken om de consequenties goed en zorgvuldig in beeld te brengen. Maar Jansen wil de Kamer daarvan tussentijds wel op de hoogte brengen.

Messen geslepen

Koekkoek vindt de oplossing van Jansen (in haar eigen woorden samengevat: het verminderen van het gebruik van staalslakken) onvoldoende. Ze wil horen hoe hij ervoor gaat zorgen dat de vervuilde grond wordt gereinigd, of en wanneer hij een wettelijk verbod gaat voorbereiden op het gebruik van staalslakken, en dat hij in de tussentijd het gebruik van staalslakken per direct schorst. Jansen liet daarop weten daarvan eerst de consequenties goed in beeld te willen hebben.

Duidelijk is dat Jansen haast moet maken, want de messen in de Kamer lijken geslepen. Volgende week debatteert de Tweede Kamer over Tata Steel. Nog voor het zomerreces volgt ook een debat over de staalslakken.